Κονάκι Μεγάλων Καλυβίων: Ζωντανό μνημείο της περιόδου της μεγάλης ιδιοκτησίας γης

Μόνιμο αίτημα των κατοίκων της περιοχής η δημιουργία μουσείου καραγκούνικης ιστορίας

Ζωντανό μνημείο της περιόδου της μεγάλης ιδιοκτησίας γης αποτελεί το Κονάκι των Μεγάλων Καλυβίων. Ένα κτίριο επιβλητικό που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του χωριού. Από τα λίγα με τα οποία είναι διάσπαρτη η θεσσαλική γη και που έχουν διατηρηθεί σε τόσο καλή κατάσταση.

Της Βιβής Μαργαρίτη

Τα Μεγάλα Καλύβια στην Τουρκοκρατία ήταν τσιφλίκι του Αλή-Πασά και αργότερα του γιου του Βελή – Πασά. Το κονάκι χρονολογείται στο 1800. Το 1976 που ιδρύθηκε ο Ε.Λ.Ο.Κ (εκπολιτιστικός και Λαογραφικός Όμιλος) ζήτησε το κτίριο για αξιοποίηση. Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 462/τ.β/24-5-1995, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, διότι αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα τσιφλικόσπιτου στον κάμπο Θεσσαλίας από τα ελάχιστα που έχουν διατηρηθεί. Από το 1976 στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο των Μεγάλων Καλυβίων και τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο, ενώ επί Δημαρχίας  Δημήτρη Ρεντζιά προωθήθηκε η πλήρης αποκατάστασή του.

Επίσκεψη

Ζητήσαμε από τον Σύλλογο να μας ξεναγήσει στο χώρο του κονακιού. Εκεί συναντήσαμε τον επί πολλά έτη πρόεδρο του Συλλόγου Χρήστο Παπαπολύκαρπο, ενώ με χαρά μας ξενάγησαν ο Βασίλης Τσεκούρας κι ο Νίκος Κουφογιάννης. Τα σημάδια του χρόνου εμφανή. Ο χώρος έχει αναπαλαιωθεί και οι άνθρωποι του συλλόγου κάνουν φιλότιμες προσπάθειες για να το διατηρήσουν σε καλή κατάσταση. Μόνιμο αίτημα όπως μας εξηγούν είναι η εκεί λειτουργία ενός μουσείου. Τα αιτήματα και οι παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση πολλά όλα αυτά τα χρόνια. Όμως μέχρι στιγμής επετεύχθη η υλοποίησή τους.

«Ζητάμε κι έχουμε πάρει απόφαση σαν ΕΛΟΚ να γίνει μουσείο καραγκούνικης ιστορίας. Να γίνει εδώ το κέντρο της Καραγκουνίας. Γιατί τα Μεγάλα Καλύβια, είναι το μεγαλύτερο χωριό με καραγκούνικο πληθυσμό» μας λέει ο σημερινός πρόεδρος του ΕΛΟΚ Θωμάς Χαχάμης, σημερινός πρόεδρος του ΕΛΟΚ.

Αξιοποίηση

Στόχος του ΕΛΟΚ είναι η ένταξη της δημιουργίας του Μουσείου σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Να εξασφαλιστεί δηλαδή η χρηματοδότηση είτε μέσω του Leader, είτε μέσω του ΕΣΠΑ. Αυτή τη στιγμή δεν έχει προχωρήσει πέραν από την πρόταση για τη δημιουργία μουσείου.

Εκείνο που επισημαίνει ο κ. Χαχάμης είναι ότι το συγκεκριμένο κονάκι είναι από τα πλέον διατηρημένα. «Θα πρέπει να μας δώσει ο Δήμος, όχι ότι δεν μας έδωσε, τη δέουσα σημασία, ώστε να αξιοποιηθεί δεόντος».

Να σημειώσουμε ότι στο χώρο έχει συγκεντρωθεί ένα πλούσιο λαογραφικό υλικό.

Καραγκούνικο αντάμωμα

Επιδίωξη του συλλόγου είναι το Καραγκούνικο Αντάμωμα να διοργανώνεται στα Μεγάλα Καλύβια κάθε 4 χρόνια. Δικαιωματικά, όπως λένε τα μέλη του Συλλόγου, διότι πρόκειται για ένα χωριό με αμιγές καραγκούνικο πληθυσμό. Λειτουργικά είναι εύκολο διότι βρίσκεται δίπλα στα Τρίκαλα και η πρόσβαση είναι εύκολη. Φέτος το αντάμωμα θα γίνει στην Κυψέλη, στο Κιλελέρ.

Αναδρομή στο χθες

Η αγροτική γη του χωριού ήταν από το 1787 ως το 1812 τσιφλίκι του Αλή Πασά και στη συνέχεια του γιού του Βελή μέχρι το 1819. Ο Βελή – Πασάς όσο διοικούσε την περιοχή έφτιαξε, την προσωπική του κατοικία στο κέντρο του χωριού, το Κονάκι. Ήταν περίτεχνα φτιαγμένο με τριανταπέντε δωμάτια, με εσωτερικά λουτρά και τουαλέτες. Μετά τον θάνατο του Αλή – Πασά, ο Σουλτάνος εδήμευσε όσα κτήματα είχε πάρει με τη βία και μετά από λίγα χρόνια τα δώρισε  στον εγγονό του Ισμαήλ – Πασά.

Η σύζυγος του Ισμαήλ πρέπει να έμεινε για ένα διάστημα στα Μεγάλα Καλύβια. Οι ντόπιοι βέβαια μιλούν για μια ανιψιά του Βελή, που έπαιρνε τα εισοδήματα του χωριού. Λεν ακόμα πως, όταν ήθελε να σπάσει τη μοναξιά της , έβγαινε στο μπαλκόνι και πετούσε γρόσια στους νεαρούς Μεγαλοκαλυβιώτες διασκεδάζοντας μαζί τους.

Το Κονάκι μέχρι την απελευθέρωση αποτέλεσε την επίσημη κατοικία του Τούρκου αφέντη και το διοικητήριο της ευρύτερης περιοχής ενώ μετά την απελευθέρωση ήταν η έδρα του διοικητή του τσιφλικιού του Κωνσταντίνου Ζάππα – πλούσιου Έλληνα ομογενή στη Ρουμανία που αγόρασε τα Μεγάλα Καλύβια κι άλλα χωριά – που ήταν ο ανιψιός του ιδιοκτήτη Απόστολος Ζάππας. Ο Κων/νος Ζάππας αγόρασε το μεγαλύτερο μέρος του τσιφλικιού το 1881. Ένα τμήμα του αγοράστηκε από το Χρηστάκη Ζωγράφο, ιδιοκτήτη του τσιφλικιού της Λαζαρίνας.

Ο Κων/νος Ζάππας από το Λύμποβο Ηπείρου είχε αγοράσει 16 τσιφλίκια συνολικής έκτασης 25.000 στρεμμάτων. Στο κονάκι έμεινε ο Απόστολος Ζάππας, ανεψιός του Κων/νου. Πουθενά δεν αναφέρεται ότι ο  Κων/νος Ζάππας επισκέφθηκε το κονάκι του ή ότι έδειξε ενδιαφέρον γι’ αυτό. Ζούσε μόνιμα στη Ρουμανία. Μετά το θάνατό του η περιουσία του παραχωρήθηκε στο ελληνικό δημόσιο.

Το σωζόμενο σήμερα κτίριο είναι μέρος μόνο ενός συγκροτήματος με 35 δωμάτια, που πληρούσαν όλες τις ανέσεις μέσα σε ένα ωραίο περιβόλι. Τα υπόλοιπα κτίρια κάηκαν από τους Τούρκους όταν κατέλαβαν τη Θεσσαλία το 1897. (Ιστορικά στοιχεία από http://7gym-laris.lar.sch.gr).

Δημοσιευμένο στη ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ