Όταν το παιδί δεν μιλάει καθαρά έχει αρθρωτική-φωνολογική διαταραχή;

Όταν ένα παιδί σε ηλικία τεσσάρων ετών δεν προφέρει φωνήματα όπως /τ/, /κ /, /χ/, /γ/, κ.α παρουσιάζει αρθρωτική διαταραχή όμως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αρθρωτική διαταραχή εάν δεν προφέρει το φώνημα /ρ/, διότι το φώνημα /ρ/ αναδύεται σε μεγαλύτερη ηλικία.
Συχνά στις αρθρωτικές διαταραχές παρατηρούμε αντικαταστάσεις φωνημάτων όπως /νελό/ αντί για /νερό/, απαλοιφές ήχων /πότα/ αντί για /πόρτα/ ή και απλοποιήσεις /κούπα/ αντί /σκούπα/. Σε ηλικία έξι ετών ολοκληρώνεται η κατάκτηση όλων των φωνημάτων. Ενώ μετά τα έξι, οποιαδήποτε δυσκολία χαρακτηρίζεται ως διαταραχή της άρθρωσης και σίγουρα απαιτείται η βοήθεια λογοθεραπευτή. Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τα στάδια κατάκτησης φωνημάτων.

Τι είναι φωνολογική διαταραχή; όταν ο “παναθηναϊκός” γίνεται “παθαναικός”
Η φωνολογική διαταραχή είναι η δυσκολία στην αντίληψη, επεξεργασία και την οργάνωση των ήχων της ομιλίας. Έτσι, τα παιδιά παράγουν λανθασμένα τα φωνήματα με συνέπεια η ομιλία τους να είναι δυσκατάληπτη. Ένα παιδί με φωνολογικές διαταραχές μπορεί να παράγει μεμονωμένα έναν ήχο άλλα όχι όταν αυτός βρίσκεται μέσα σε μία λέξη. Η δυσκολία τους είναι να ξεχωρίσουν ήχους που μοιάζουν μεταξύ τους όπως “θ-δ”, “σ-ζ”, “φ-β”. Συχνά παρατηρούμε αντικαταστάσεις φωνημάτων /φάλασσα/ αντί /θάλασσα/, μεταθέσεις φωνημάτων /βλιβίο / αντί /βιβλίο/, αναδιπλασιασμούς ήχων όπως /τιτι/ αντί /κουτί / και προσθέσεις όπως /τερενο/ αντί /τρένο/.

Ποια η διαφορά αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών;
Λέμε πως το παιδί έχει αρθρωτική διαταραχή όταν δεν μπορεί να παράγει μεμονωμένα έναν ήχο, τον οποίο θα έπρεπε να εκφέρει σύμφωνα με την ηλικία του. Η αρθρωτική διαταραχή αφορά τον τρόπο και το τόπο άρθρωσης των φωνημάτων, δηλαδή το παιδί δεν γνωρίζει πως να τοποθετήσει σωστά τη γλώσσα, τα δόντια, τα χείλη για να δημιουργηθεί ο ήχος. Όταν παραδείγματος χάρη, ένα παιδί σε ηλικία πέντε ετών αντικαθιστά λέξεις με /σ/ σε /θ/ ή τις παραλείπει, όπως /θέλα/ αντί /σέλα/ ή /θάλαθα/ αντί για /θάλασσα/, τότε μιλάμε για αρθρωτική διαταραχή.

Ενώ η φωνολογική διαταραχή έχει να κάνει με την αντίληψη του ήχου. Το παιδί μπορεί να παράγει μεμονωμένα το φώνημα, όμως σε κάποιες λέξεις μπορεί να το μπερδέψει με κάποιο άλλο, δεν μπορεί δηλαδή να ξεχωρίσει δύο ήχους που μπορεί να μοιάζουν π.χ “θ-δ”.
Όταν το παιδί σε ηλικία πέντε ετών λέει την λέξη θήκη – κήθη, τότε δεν έχει αρθρωτική διαταραχή αλλά φωνολογική, διότι μπορεί να παράγει σωστά όλους τους ήχους όμως δεν μπορεί να τους διαχωρίσει μεταξύ τους μέσα στη λέξη.

Πότε το παιδί πρέπει να αρχίσει λογοθεραπεία;
Οι αρθρωτικές και φωνολογικές διαταραχές αντιμετωπίζονται με την βοήθεια λογοθεραπευτή. Σημαντικό ρόλο παίζει όμως και το πότε θα ξεκινήσει ένα παιδί λογοθεραπεία.
Η ομιλία ενός 3χρονου παιδιού είναι καταληπτή κατά το 75%, αν αυτή παρουσιάζει δυσκολίες σίγουρα θα γίνει δυσκατάληπτη. Η πρόωρη αποκατάσταση των δυσκολιών θα βοηθήσει το παιδί στο να καλύψει τα τυχόν ελλείματα και θα προλάβει στο να μη δημιουργηθούν νέες δυσκολίες. Έχει παρατηρηθεί πως τα παιδιά με αρθρωτικά ή φωνολογικά προβλήματα, αποκτούν περιορισμένο λεξιλόγιο, διότι “αποφεύγουν” τις λέξεις που τους δυσκολεύουν.

Τα φωνολογικά προβλήματα στην προσχολική ηλικία μπορεί να επηρεάζουν τη σχολική επίδοση και σχετίζονται με τις μαθησιακές δυσκολίες. Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό όλες οι δυσκολίες να αντιμετωπιστούν πριν το παιδί πάει στην Α’ Δημοτικού. Είναι συνηθισμένο τα προβλήματα του προφορικού λόγου να επηρεάσουν το γραπτό λόγο, ένα παιδί δηλαδή γράφει όπως μιλάει. Επομένως, αν δεν έχει διαχωρίσει τους ήχους /κ/ – /τ/ και αντί για /κύπελο/ λέει /τύπελο/ τότε μπορεί να το μεταφέρει λανθασμένα και στο γραπτό του.

Πηγή: Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία
Άρθρο του κ. Στέλιου Μαντούδη, Αναπτυξιακού Εργοθεραπευτή
Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιστημονικά Υπεύθυνος των Αναπτυξιακών Κέντρων Mandou
Mε τη συνεργασία της κας Φωτεινής Μιχαηλίδου, Λογοθεραπεύτριας

Photo:Sigrid Gombert/cultura/Corbis