Πριν από λίγες μέρες η κόρη του Ευάγγελου Αβέρωφ βρέθηκε στα Τρίκαλα για να παρουσιάσει το νέο της βιβλίο με τίτλο «Δέκα Ζωές σε μία» (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ). Ένα βιβλίο αφιερωμένο στον πατέρα της, τον Ευάγγελο Αβέρωφ-Τοσίτσα. Αν και συντοπίτισσες δεν είχα την ευκαιρία να τη γνωρίσω νωρίτερα. Συναντηθήκαμε και είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα για το βιβλίο, τον πατέρα της, την πολιτική. Η Τατιάνα Αβέρωφ, ένας άνθρωπος απλός, δέχτηκε ευγενικά να με συναντήσει και πρόθυμα απάντησε στις ερωτήσεις μου, ενώ μου πρόσφερε ανοικτόχερα και μοναδικό φωτογραφικό υλικό. «Στα Τρίκαλα γεννήθηκε ο πατέρας σας. Νιώθετε ότι επιστρέφετε στις ρίζες σας. Τι σημαίνει για σας αυτή η πόλη;» ήταν ένα από τα ερωτήματα που δεν θα μπορούσαν να λείψουν από τη συνομιλία μας… «Επιστρέφω στις ρίζες του πατέρα μου. Τα Τρίκαλα είναι η πόλη που αγάπησε, ο κόσμος του ολόκληρος ως τα δώδεκά του χρόνια» μου απαντά μεταξύ άλλων.
Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη
– Δέκα ζωές σε μία; Ιστορικό μυθιστόρημα; Βιογραφία; Μαρτυρία ή κατάθεση ψυχής; Τι είναι από όλα αυτά το βιβλίο σας;
– Αν πρέπει να διαλέξω ένα πράγμα, θα έλεγα μυθιστόρημα. Αλλά είναι ένα μυθιστόρημα με ήρωες υπαρκτούς και γεγονότα πραγματικά, που αξιοποιεί συγχρόνως τη μυθοπλασία για να ζωντανέψει τους χαρακτήρες, την ατμόσφαιρα και τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την Ελλάδα, από το 1908 μέχρι τις αρχές του Εμφυλίου. Είναι δηλαδή ένα ιστορικό μυθιστόρημα καταρχήν, με τη διαφορά ότι στην κλασσική τριτοπρόσωπη αφήγηση, επεμβαίνει κάθε τόσο και η δική μου «φωνή», της κόρης και συγγραφέως που θυμάται, απορεί και συνομιλεί με τον μύθο που περιγράφει. Έτσι, θα έλεγα πως το βιβλίο είναι ταυτόχρονα μυθιστόρημα, βιογραφία, μαρτυρία και ένα ταξίδι αναζήτησης του Πατέρα.
– Θέμα η ζωή ενός μεγάλου άντρα, του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον πατέρα σας. Περιγράψτε μου τον Ευάγγελο Αβέρωφ Τοσίτσα μέσα από τα μάτια της κόρης του.
– Ήταν «δέκα άνθρωποι σ’ έναν». Κυρίαρχος θα έλεγα πως ήταν αυτός που αγαπούσε με πάθος τη χώρα του, ο «πατριώτης» − με την καλή έννοια όμως, γιατί σήμερα τις λέξεις τις έχουν σφετεριστεί τέρατα και ιδεολογίες που ελάχιστη σχέση έχουν με την αγάπη. Είχε επίσης μια ευρύτητα καλλιέργειας και σκέψης, που του επέτρεπε μια εύκολη επικοινωνία με όλους τους ανθρώπους, από τον απλό εργάτη της γης, μέχρι τους υπουργούς ή τους προέδρους ξένων χωρών. Ήταν εξωστρεφής και πληθωρικός, με ανεξάντλητα αποθέματα ενέργειας, και μπόλικο κοινό νου και πρακτικότητα. Αλλά και εσωστρεφής, με μια μυστικιστική σχεδόν σχέση με τη φύση, τη γη, και τις καλές τέχνες γενικά. Ως πατέρας ήταν τρυφερός, αλλά και απόμακρος γιατί ήταν τόσα πολλά πράγματα μαζί.
– Είχε αδυναμίες;
– Υπάρχει άνθρωπος χωρίς αδυναμίες;
– Διαβάζοντας το βιβλίο διαπιστώνει κάποιος πόσα λίγα γνωρίζει πραγματικά για τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Ήταν αυτός ο στόχος σας;
-Στόχος μου ήταν περισσότερο να τον γνωρίσω κι εγώ η ίδια. Η περίοδος που καλύπτω στο βιβλίο είναι από τη γέννησή του το 1908, μέχρι το γάμο του το 1947. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι «τα άγνωστα χρόνια» του πολιτικού αλλά και του πατέρα Αβέρωφ.
– Αναφέρετε στο βιβλίο σας «Αλλά η σκιά σου ήταν πάντα πολύ μεγάλη κι εγώ έτρεχα μ’ όλη μου τη δύναμη να σε αποφύγω για να μεγαλώσω». Νιώθετε ότι ζήσατε στη σκιά του πατέρα σας;
– Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν υπό το βάρος της «σκιάς» των γονέων τους. Έτσι είναι η ζωή, η ανθρώπινη κατάσταση. Το παιδί, μεγαλώνοντας πρέπει να βρει την ταυτότητά του και κάποια στιγμή χρειάζεται να αποστασιοποιηθεί απ’ τον γονιό του για να ενηλικιωθεί πραγματικά και να ισορροπήσει τις πολλές πλευρές του εαυτού του — ρίζες, κληρονομιά, κοινωνικές επιταγές, ανάγκες και «θέλω» δικά του – που όλα αυτά είναι κομμάτι της ταυτότητάς του. Θεωρώ λοιπόν ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο αγώνας είναι κοινός και άρα, ως «ταξίδι αναζήτησης», το βιβλίο μου αφορά όλους τους ανθρώπους.
[quote_box_center]”Ήταν «δέκα άνθρωποι σ’ έναν». Κυρίαρχος θα έλεγα πως ήταν αυτός που αγαπούσε με πάθος τη χώρα του, ο «πατριώτης» − με την καλή έννοια όμως, γιατί σήμερα τις λέξεις τις έχουν σφετεριστεί τέρατα και ιδεολογίες που ελάχιστη σχέση έχουν με την αγάπη”[/quote_box_center]
– «Είκοσι χρόνια πέρασαν που προσπαθώ με πείσμα να σε γνωρίσω, εσένα τον άνθρωπο, όχι τις πολλές εικόνες σου. Είκοσι χρόνια που ψάχνω, διαβάζω, ερευνώ, και σαν την κλέφτρα κίσσα συλλέγω ό,τι ρετάλι του χρόνου, του κουτσομπολιού ή της Ιστορίας βρεθεί στον δρόμο μου και το αποθηκεύω καρτερικά, μπας και μπορέσω μια μέρα να γράψω για σένα. Μήπως ήρθε επιτέλους ο καιρός; Πόσο πιο απλά θα ήταν τα πράγματα αν σε είχα γνωρίσει όσο ήσουν ζωντανός» (απόσπασμα από το βιβλίο). Νιώθετε ότι δεν γνωρίσατε πραγματικά τον πατέρα σας;
– Πιστεύω πως σπάνια γνωρίζουμε τον άλλο πραγματικά. Όχι μόνο τον πολιτικό ή τον πατέρα, αλλά και τον οποιονδήποτε Άλλο. Η επικοινωνία μας, ακόμα και με κοντινούς μας ανθρώπους, και οι εντυπώσεις που δημιουργούμε γι’ αυτούς, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην εξωτερική εικόνα, και χρωματίζονται μέσα από τους ρόλους ή τα στερεότυπα που φέρνει ο καθένας στη σχέση. Ειδικά η σχέση γονιός-παιδί είναι μια σχέση έντονη, μεγάλης αγάπης, αλλά και ανισότιμηαπό τη φύση της. Θέλει προσπάθεια να την υπερβείς ώστε να δεις τον άλλον ως άνθρωπο, πέρα από την περιορισμένη πλευρά του που βιώνεις εσύ.
– Έχετε δηλώσει ότι χρειάστηκε 5,5 χρόνια για να ολοκληρώσετε το βιβλίο κι άλλα πέντε χρόνια πριν το είχατε στο μυαλό σας και το συζητούσατε με τον εαυτό σας… Τι σας δυσκόλευε;
-Δεν είναι εύκολο να πάρεις την απόσταση που χρειάζεται από έναν πατέρα, και μάλιστα έναν τέτοιο πατέρα, ισχυρό, πληθωρικό, δημόσιο, όπως ήταν ο δικός μου. Αυτή ήταν μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες αρχικά. Η απόσταση, όπως και η προσωπική εμπλοκή σε κάποιο βαθύτερο επίπεδο, είναι και τα δυο απαραίτητα στο γράψιμο. Η λογοτεχνία απαιτεί γνήσιο συναίσθημα αλλά και μετουσίωση και προοπτική. Επίσης, σ’ αυτό το βιβλίο χρειάστηκε απίστευτα πολλή, εξοντωτική, έρευνα. Ήταν μεγάλος ο όγκος των ιστορικών δεδομένων και κατά τη διάρκεια της γραφής υπήρχαν πολλές αντικειμενικές-τεχνικές δυσκολίες στη σύνθεση, στο ζωντάνεμα της πλοκής, στο προχώρημα του χρόνου και στην οικονομία της γραφής.
[quote_box_center]”Τους πολιτικούς θα τους χαρακτήριζα μικρότερου αναστήματος από παλιά. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς”[/quote_box_center]
– Στα Τρίκαλα γεννήθηκε ο πατέρας σας. Νιώθετε ότι επιστρέφετε στις ρίζες σας. Τι σημαίνει για σας αυτή η πόλη; Στο βιβλίο μέρος της ιστορίας άλλωστε διαδραματίζεται στα Τρίκαλα, στο Περτούλι…
– Επιστρέφω στις ρίζες του πατέρα μου. Τα Τρίκαλα είναι η πόλη που αγάπησε, ο κόσμος του ολόκληρος ως τα δώδεκά του χρόνια. Όπως λέω και στο βιβλίο, πιστεύω πως βίωσε την μετεγκατάσταση της οικογένειάς του στην Αθήνα ως τον πρώτο μεγάλο του ξεριζωμό. Στην πορεία βέβαια της ζωής του γνώρισε πολλές «πατρίδες», αλλά ο τόπος όπου γεννήθηκες μένει πάντα χαραγμένος βαθιά στη ψυχή σου.
– Δεν ακολουθήσατε τα βήματα του πατέρα σας στην πολιτική. Είναι ένας τομέας που δεν σας συγκινεί;
– Πολιτική με την ευρεία έννοια είναι τα πάντα: η εκπαίδευση, η κοινωνική πρόνοια, το πώς μεγαλώνεις τα παιδιά σου, πώς εντάσσεσαι και λειτουργείς στο χώρο της εργασίας σου, ο σεβασμός στον άνθρωπο, οι δημοκρατικές αξίες. Πιστεύω πως ο κάθε άνθρωπος πρέπει να δραστηριοποιείται και να προσφέρει στον τομέα που του ταιριάζει και που του επιτρέπει να είναι δημιουργικός.
– Έχοντας πρότυπο έναν μεγάλο πολιτικό άντρα, πως θα χαρακτηρίζατε τους σημερινούς πολιτικούς;
– Θα τους χαρακτήριζα μικρότερου αναστήματος από παλιά. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Οι πολιτικοί είναι κομμάτι της κοινωνίας. Και η κοινωνία σήμερα όλο και περισσότερο δίνει έμφαση στο φαίνεσθαι και όχι στην ουσία, στο έργο.
– Η Ελλάδα διανύει μία δύσκολη εποχή. Πως θα χαρακτηρίζατε την κατάσταση σήμερα;
– Πολύ επικίνδυνη. Βρισκόμαστε νομίζω σε ένα μεταίχμιο, όπου τίποτα δεν είναι δεδομένο. Οι ανακατατάξεις είναι αναπόφευκτες και αναγκαίες. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν ξέρουμε αν θα μας οδηγήσουν μπροστά ή πίσω. Και αυτό φέρνει μεγάλη ανασφάλεια.
